Аўтарскае права і сумежныя правы

Аўтарскае права

У адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь аўтарскае права распаўсюджваецца на творы навукі, літаратуры і мастацтва, якія з’яўляюцца вынікам творчай дзейнасці, незалежна ад прызначэння і вартасці твораў, а таксама ад спосабу іх выяўлення.

Аўтарам прызнаецца фізічная асоба, творчай працай якой створаны твор. Аўтарскае права на твор узнікае ў сілу факта яго стварэння. Для ўзнікнення і рэалізацыі аўтарскага права не патрабуецца датрымлівання якіх-небудзь фармальнасцяў.

Аўтарскае права распаўсюджваецца як на абнародаваныя, так і на неабнародаваныя творы, якія існуюць у якой-небудзь аб’ектыўнай форме:

  • пісьмовай (рукапіс, машынапіс, нотны запіс і інш.);
  • вуснай (публічнае прамаўленне, публічнае выкананне і інш.);
  • гука- ці відэазапісу (механічнага, магнітнага, лічбавага, аптычнага і інш.);
  • відарыса (малюнак, эскіз, карціна, карта, план, чарцёж, кіна-, тэле-, відэа-, фотакадр і інш.);
  • аб’ёмна-прасторавай (скульптура, мадэль, макет, збудаванне і інш.);
  • электроннай, у тым ліку лічбавай i у іншай форме. 

Пры надзяленнi твора на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь аховай ў адпаведнасці з міжнароднымі дагаворамі Рэспублікі Беларусь уладальнік аўтарскага права на твор вызначаецца па заканадаўстве дзяржавы, на тэрыторыі якой мела месца дзеянне ці падзея, што паслужыла падставай для валодання аўтарскім правам.

Аб’ектамі аўтарскага права з’яўляюцца, у прыватнасці:

  • літаратурныя творы (кнігі, брашуры, артыкулы і інш.);
  • драматычныя і музычна-драматычныя творы, творы харэаграфіі і пантамімы і іншыя сцэнарныя творы;
  • музычныя творы з тэкстам і без тэксту, аўдыявізуальныя творы (кіна-, тэле-, відэафільмы, дыяфільмы і інш.);
  • творы выяўленчага мастацтва (скульптура, жывапіс, графіка, літаграфія і інш.);
  • творы прыкладнога мастацтва і дызайну;
  • творы архітэктуры, горадабудаўніцтва і садова-паркавага мастацтва;
  • фатаграфічныя творы, у тым ліку творы, атрыманыя спосабамі, аналагічнымі фатаграфіі;
  • карты, планы, эскізы, ілюстрацыі і пластычныя творы, якія адносяцца да геаграфіі, картаграфіі і іншых навук;
  • камп’ютарныя праграмы;
  • творы навукі (манаграфіі, артыкулы, справаздачы, навуковыя лекцыі і даклады, дысертацыі, канструктарская дакументацыя і інш.);
  • вытворныя творы (пераклад ці іншая перапрацоўка твора, што з’яўляюцца вынікам творчай працы, у тым ліку апрацоўка, агляд, пераказ, анатацыя, рэзюмэ, рэферат, інсцэніроўка, музычная аранжыроўка);
  • састаўныя творы (зборнік, энцыклапедыя, анталогія, база дадзеных, газета, часопіс або іншы твор, што ўяўляе сабой паводле падбору або месцазнаходжання матэрыялаў вынік творчай працы).

Ахова камп’ютарных праграм распаўсюджваецца на ўсе віды камп’ютарных праграм (у тым ліку аперацыйныя сістэмы), якія могуць быць выражаны на любой мове і ў любой форме, уключаючы зыходны тэкст і аб’ектны код.

Базы дадзеных ахоўваюцца як складнікі твора.

Аўтарскае права не распаўсюджваецца на ўласна ідэі, метады, працэсы, сістэмы, спосабы, канцэпцыі, прынцыпы, адкрыцці, факты.

Асабістыя немаёмасныя правы на творы навукі, літаратуры і мастацтва ахоўваюцца бестэрмінова. Выключнае права на твор дзейнічае на працягу жыцця аўтара і пяцідзесяці гадоў пасля яго смерці. Адлік тэрміну дзеяння выключнага права пачынаецца з 1 студзеня года, наступнага за годам, у якім меў месца юрыдычны факт, што з’яўляецца падставай для пачатку цячэння адпаведнага тэрміну. Сканчэнне тэрміну дзеяння выключнага права на твор азначае пераход гэтага твора ў грамадскі набытак.

Суаднясенне аўтарскага права і права на таварны знак

У адпаведнасці з заканадаўствам Рэспублікі Беларусь не могуць быць зарэгістраваныя ў якасці таварнага знака абазначэнні, тоесныя назве вядомага ў Рэспубліцы Беларусь твора навукі, літаратуры або мастацтва, персанажу або цытаце з такога твора, твору мастацтва ці яго фрагменту, без згоды праваўладальніка, калі права на адпаведны твор узнікла раней за дату прыярытэту рэгіструемага таварнага знака.

Сумежныя правы

Сумежныя правы распаўсюджваюцца на выкананні, фанаграмы, перадачы арганізацый эфірнага ці кабельнага вяшчання. Да выкананняў адносяцца выкананні артыстаў-выканаўцаў і дырыжораў, пастаноўкі рэжысёраў-пастаноўшчыкаў спектакляў. Для ўзнікнення і рэалізацыі сумежных правоў не патрабуецца датрымлівання якіх-небудзь фармальнасцяў.

Правы выканаўца прызнаюцца за ім, калі:

  • выканаўца з’яўляецца грамадзянінам Рэспублікі Беларусь;
  • выкананне ўпершыню мела месца на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь;
  • выкананне запісана на фанаграму;
  • выкананне, не запісанае на фанаграму, уключана ў перадачу ў эфір або перадачу па кабелі;
  • у іншых выпадках, прадугледжаных міжнароднымі дагаворамі Рэспублікі Беларусь.

Правы вытворцы фанаграмы прызнаюцца за ім, калі:

  • вытворца фанаграмы з’яўляецца грамадзянінам ці юрыдычнай асобай Рэспублікі Беларусь;
  • фанаграма ўпершыню апублікаваная на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь;
  • у іншых выпадах, прадугледжаных міжнароднымі дагаворамі Рэспублікі Беларусь.

Правы арганізацыі эфіранага ці кабельнага вяшчання прызнаюцца за ёй, калі арганізацыя мае афіцыйнае месцазнаходжанне на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь і ажыццяўляе перадачы з перадатчыкаў, размешчаных на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь, а таксама ў іншых выпадках, прадугледжаных міжнароднымі дагаворамі Рэспублікі Беларусь.

Асабістыя немаёмасныя правы выканаўца ахоўваюцца бестэрмінова.

Выключнае права на выкананне дзейнічае на працягу пяцідзесяці гадоў з моманту ажыццяўлення выканання, або першага запісу выканання, або першай перадачы выканання ў эфір ці па кабелі, або іншым чынам давядзення для ўсеагульнага ведама.

Выключнае права на фанаграму дзейнічае на працягу пяцідзесяці гадоў з моманту першай публікацыі фатаграмы ці на працягу пяцідзесяці гадоў пасля яе першага запісу, калі фанаграма не была апублікаваная на працягу гэтага тэрміну.

Выключнае права на перадачу арганізацыі эфірнага і кабельнага вяшчання дзейнічае на працягу пяцідзесяці гадоў адпаведна з моманту ажыццяўлення перадачы ў эфір ці з моманту ажыццяўлення перадачы па кабелі.

Адлік тэрміну дзеяння выключнага права пачынаецца з 1 студзеня года, наступнага за годам, у якім меў месца юрыдычны факт, які з’яўляецца падставай для пачатку цячэння адпаведнага тэрміну.

Сканчэнне тэрміну дзеяння выключнага права на аб’екты сумежных правоў азначае пераход гэтых аб’ектаў у грамадскі набытак.